Болат Өтемұратов шетелдік инвесторлар үшін тартымды қаржы институтын қалай құрды?

Нөлінші жылдардың ортасында Қазақстан экономикасы керемет өсім көрсетті. Демек, банк жүйесі де өсті. Бұл ел ішінде ғана емес, шетелдік инвесторлар үшін де қызықты әрі перспективалы болып көрінді. Әзілі жоқ, Қазақстан – Қытай мен Ресей арасында орналасқан үлкен мұнай елі. Сол кезеңде барлық банктер тез өсті және бір сәтте олардың алдында бүкіл экономика үшін жүйелі маңызды қаржы институты болу өршіл мұраты тұрды. Ол үшін не істеу керек? Капиталдандыруды арттыру қажет.

Капиталды ұлғайту мәселесі, басқалармен қатар, 1995 жылы кәсіпкер Болат Өтемұратов құрған қарқынды дамып келе жатқан қаржы институты АТФБанкте де болды. Ашылғаннан кейін 10 жылдан астам уақыт өткен соң, АТФ Банкі 2007 жылғы Fitch Ratings деректеріне сәйкес, кредиттік бумның нағыз қызған кезінде, оның ішінде сауатты басқарудың арқасында Қазақстанның ең ірі коммерциялық банктерінің төрттігіне кірді. 2006 жылы АТФ Банктің активтері 6,3 млрд еуроны, капиталы – 345,7 млн еуроны, таза пайдасы – 26 млн еуроны құрады. Бірақ мұндай нәтижелерге қарамастан, Казкомерцбанк немесе ТұранӘлем Банкі сияқты жетекші ойыншылардың жолымен қозғалу мүмкін болмады, сондықтан АТФ Банктің менеджменті стратегиялық инвесторды тарту туралы шешім қабылдады.

Капиталды арттыру және шынымен қуатты қаржылық актив құру үшін банктің топ-менеджменті стратегиялық инвестор – миноритарлық үлеске қызығушылық танытпайтын коммерциялық шетелдік банк туралы ойлана бастады. 2006 жылдың аяғында менеджерлер банктің 100%-ын сату ең жақсы нұсқа болады деген ойға келді. Бұл жағдайда инвесторлардың әлеуетті пулы үлкен болды, өйткені сол кезде шетелдік банктер Шығыс Еуропа мен ТМД аумақтарында активтерді іздеді. Жаһандық өзгерістердің қажеттілігін түсінген АТФ Банк әлеуетті инвесторды таңдай бастады. Екі әлеуетті инвестор – UniCredit және BNP Paribas ұзақ талқылаудан және ауыр зерттеулерден кейін финалға шықты.

Сонымен, 2007 жылғы 21 маусымда Италияның UniCredit холдингінің бөлімшесі және АТФ Банктің жеке акционерлері АТФ Банктің мажоритарлық акцияларын сатып алу туралы келісімге қол қойды, ал қазан айында Bank Austria Creditanstalt (UniCredit Вена өкілдігі) банк активтерінің 91,8%-ын сатып алғаны туралы хабарлады. 2007 жылдың екінші жартыжылдығында аяқталған мәміле 2,2 миллиард АҚШ долларын құрады. Мәміле барлық қатысушылар үшін тиімді болды. Осылайша, Unicredit Қазақстанда, Ресейде, Қырғызстанда және Тәжікстанда 155 филиалы бар банкті, сақтандыру, лизингтік компанияларды, сондай-ақ зейнетақы қорын алды.

Сарапшылардың пікірінше, UniCredit (активтері 800 млрд еуродан астам) АТФ Банкін сатып алуы – ірі әлемдік инвесторлар тарапынан Қазақстанға көбірек көңіл бөлудің айқын мысалы. Бұл қызығушылық АТФ Банктің бас акционерлерінің бірі Болат Өтемұратовтың өзін сенімді және перспективалы серіктес ретінде көрсеткеніне де байланысты: 1994 жылы ол Bank Creditanstalt банкіне алғашқы қазақстандық кредит желісін ашуға көмектесті. Сондай-ақ, банк UniCredit тобына сатылғанға дейін оның дамуының барлық он екі жылында АТФБанк жасаған барлық пайда оның меншікті капиталына және қаржы нарығындағы позицияларын нығайтуға қайта инвестицияланғанын атап өткен жөн.

Бұл мәміле аяқталғаннан кейін бір жылдан аз уақыт өткен соң әлемдік қаржы дағдарысы басталатынын кім білген. Алайда, АТФБанктің бұрынғы басқарма төрағасы Ромео Коллиннің айтуынша, UniCredit тобы АТФ Банкін сатып алғанына өкінбейді. «Біз АТФБанкті 2007 жылы барлығы Шығысқа қараған кезде сатып алдық. Шын мәнінже, барлығы Қытайға ұмтылған кезде, біз Қытайға емес, экономикалық әлеуеті бар елге бардық. Жалғыз нәрсе – банкті сатып алғаннан кейін 3 айдан кейін дағдарыс басталғаны бізге сәттілік болмады»