Жыл сайын 2 сәуірде Дүниежүзілік аутизм мәселесі туралы ақпаратты тарату күні атап өтіледі — дәстүр 2007 жылы Катар мемлекетінің бастамасымен басталып, БҰҰ Бас Ассамблеясы бекітті. Қазақстанда бұл күн бес жыл бұрын Болат Өтемұратов Қорының бастамасымен атап өтіле бастады.
Бұл бастама атистік спектрдің асқынуларының (АСА) кең таралуына негізделген — АҚШ-тың Ауруларды бақылау және алдын алу орталығының статистикасына сәйкес әлемдегі 59 баланың бірінде осындай диагноз қойылады, сонымен қатар бұл мәселеде халықтың хабардарлығы төмен. Көптеген адамдар АСА бар адамдардың мінез-құлқы мен қарым-қатынасының ерекшеліктері туралы біліп қана қоймай, сонымен қатар ерте диагностиканың маңыздылығын және түзету бағдарламаларының үлкен мүмкіндіктерін білмейді.
«Біз осы бағытта жұмысты алғаш бастаған кезде әлемдегі әрбір 159-бала аутизммен туылды, – деді Болат Өтемұратова Қорының директоры Марат Айтмағамбетов «Литер» газетіне берген сұхбатында. – Өткен жылы әрбір 59-бала осы ерекшелікпен дүниеге келді, ал 2019 жылдың басында – әрбір 49-бала. Халықаралық сарапшылардың бағалауы бойынша, аутизммен ауыратын балалар қазірдің өзінде 60 мыңнан астам адамды құрайды. Қазақстанда – 3 500-ден астам.»
Төрт жылдан бері Болат Өтемұратов Қоры Қазақстанда АСА бар балалардың ең белсенді мәселелерімен айналысып келеді. «Аутизм. Баршамызға бір әлем» негізгі бағдарламасы арқылы қор Қазақстанның алты қаласында (Нұр- Сұлтан, Алматы, Қызылорда, Өскемен, Ақтөбе және Орал) аутизм орталықтарының желісін құрды.
Бұл орталықтар АСА бар балалар мен олардың отбасыларына ерте анықтау және уақтылы көмек көрсету жүйесін, сондай-ақ Калифорния университеті мен Атлантадағы Marcus Autism Center әзірлеген батыстың озық әдістерін енгізу арқылы оларды әлеуметтік бейімдеуді пайдаланады. Қордың құрылтайшысы Болат Өтемұратов жобаға 12,5 млн доллардан астам қаражат бөлді және инвестициялауды жалғастыруды жоспарлап отыр, өйткені орталықтар АСА бар балалар мен олардың отбасыларына ақысыз негізде көмектеседі — мұндай көмекті 5 мыңнан астам бала алды.
Аутизм – бұл үкім емес
Жыл сайын ФБУ мақсатты аудиторияның назарын мәселеге аудару және бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілер арқылы көпшілікке хабарлау үшін Дүниежүзілік аутизм мәселесі туралы ақпаратты тарату күніне дейін көптеген белсенді науқандар өткізеді. 2019 жылы «Асыл Мирас» орталықтарында түзету бағдарламаларынан өтіп жатқан дарынды балалардың қатысуымен бейнеролик түсірілді: Әлішер Әкімбаев, Аслан Реймбай және Аружан Ілияс қазақстандықтарға өз оқиғасын айтып берді.
Бұған қоса, Қазақстанның алты қаласында осы мәселе туралы көбірек білгісі келетіндерге арналған ашық оқыту семинарлары өтті. АСА кең таралуының нақты себептерін ешкім білмейді, бірақ «Асыл Мирас» мамандары барлығына бір негізгі идеяны жеткізгісі келеді: аутизм – бұл үкім емес. Бүгінгі таңда АСА бар балаларда қажетті дағдыларды бейімдеудің және дамытудың тиімді әдістері бар. Мұндай балалар өмірлік маңызды дағдыларды игере алады: қарым-қатынас, әлеуметтену, оқу, дарынын дамыту және толыққанды өмір сүру.
Қызылорда қаласында Болат Өтемұратов Қорының бастамасымен 5,5 шақырымға қайырымдылық жарысы ұйымдастырылды, оның мақсаты азаматтардың балалардағы АСА белгілері және ерте диагностика мен түзетудің маңыздылығы туралы хабардарлығын арттыру болды. Қызылордада «Асыл Мирас» аутизм орталығы 2016 жылдың маусым айында ашылды, осы уақытқа дейін оған 500-ден астам отбасы көмек алу үшін жүгінді.
Нұр-Сұлтанда да осы маңызды күнді атап өтті. The Ritz-Carlton қонақ үйінде танымал қазақстандық суретші Бейбіт Әсемқұл АСА бар балалар мен олардың отбасыларына арналған кескіндеме бойынша шеберлік сабағын өткізді. Ұйымдастырушылар Нұр-Сұлтан қаласындағы The Ritz-Carlton, Astana қонақ үйі, «Асыл-Мирас» орталығы және Art Masters London өнер саласындағы білім беру жобасы болды.
