Франчайзинг қазақстандық бизнес саласында 1990 жылдардың басында танымал болды. Содан бері біз ондаған халықаралық желілер мен брендтердің танымалдығы артып, төмендегенін бірнеше рет көрдік. Оқиғалардың дамуы шетелдік бизнесті Қазақстанға әкелу оңай ма және одан да маңыздысы – оны отандық нарықта табысты ету туралы ойлауға итермелейді. Біз Burger King халықаралық фастфуд мейрамханалар желісінің мысалын қарастырамыз.
1954 жылы негізі қаланған Burger King халықаралық фастфуд желісі әлемнің көптеген аймақтарындағы мейрамханалар саны бойынша екінші орында. Burger King-тің әлемнің 100 еліндегі 19 мыңнан астам мейрамханасы күн сайын шамамен 11 миллион қонақты қабылдайтынын елестету арқылы Burger King ауқымын түсінуге болады. 2012 жылы Қазақстан Burger King Corporation фастфуд желісінің мейрамханасы ашылған 83-ел болды. Осы халықаралық желіні Қазақстанға әкелу туралы шешім қабылдап, бизнесмен Болат Өтемұратов Burger King компаниясымен ҚР аумағында 12 жыл мерзімге франшизаға шарт жасасты. Жұмыс барысында компания республиканың 9 қаласында 36 мейрамхана ашып, 651 қызметкерді жұмысқа қабылдады – бүгінде бұл Қазақстандағы ең ірі халықаралық желі, ол қазақстандықтарға жедел және сапалы сервиске қол жеткізуге мүмкіндік беріп қана қоймай, сонымен қатар көптеген жұмыс орындары мен мансаптық өсу мүмкіндіктерін жасады. Компанияда желілік персоналдан орта және тіпті аға менеджерге дейін өскен көптеген қызметкерлер бар.
Burger King жаһандық өкілінде осы желідегі мейрамханаларды ашатындардың барлығы үшін бірқатар талаптары бар. Бірінші кезеңде франчайзилер қаржылық сенімділігін дәлелдеуі керек, өйткені іске қосу үшінорташа есеппен 316 мың доллардан 2,660 мың долларға дейін инвестиция қажет. Сонымен қатар, франчайзингтік келісімшартқа әдетте 4,5% роялти салынады. Сондай-ақ, Burger King-те франчайзи ғана емес, сонымен қатар оның өнім жеткізушілерінің әрқайсысы орындауы керек бірқатар талаптар бар. Бір жағынан, бұл қонақтардың өмірін жеңілдетеді – жер шарының қай жерінде Сіз Burger King-ке келген болсаңыз да, тамақ пен қызметтің тұрақты сапасына сене аласыз. Екінші жағынан, бұл жергілікті франчайзилердің өмірін қиындатады, өйткені әр елде Global Food Safety Initiative (GFSI) бекіткен қауіпсіздік сертификаты бар жеткізушілер болмайды.
Жаңа жеткізушіні бекіту процесі екі жылға созылады және өндіріс технологиясына инвестиция салуды талап етеді, оған Қазақстандағы барлық өндірушілер дайын емес, сондықтан Айсберг салаты мен рустикалық картоп бізге Голландиядан ұшақпен 48 сағат сайын екі түрлі жеткізушіден келеді. Басқа ингредиенттер де негізінен Еуропа елдерінен әкелінеді, дегенмен жергілікті жеткізушілер әлдеқайда төмен бағаны ұсынады. Жаһандық ойыншы үшін сапа кепілдігі жергілікті франчайзилер үшін қысқа мерзімді пайдадан жоғары. Қазақстанда дәл осылай болып шықты, бірақ брендтің халықаралық стандарттарына қазақстандық желі бәріне қарамастан сәйкес келеді: ет тек ашық отта дайындалады, регламенттерге қатаң сәйкес тек сертификатталған жеткізушілерден өнімдерді пайдаланады. Осының арқасында 2015 жылы тиімділікке қол жеткізілді: күн сайын Қазақстандағы Burger King мейрамханаларына 15 мыңға жуық адам келді, сондықтан 2015 жылы мейрамханаға 6 млн сатып алушыны қабылдады. Қазақстандағы ең танымал тағам воппер болды – 2015 жылы 1 860 000 воппер сатылды.
Жеткізушілердің авторизациясынан басқа, Burger King фрашизасының шарттары сервиске мұқият назар аударуды талап етеді, сондықтан мейрамхана немесе мейрамханалар желісін ашпас бұрын компания басшылығы шетелде оқыту тренингіне бірнеше рет баруы керек. Бұл, әдетте, Флоридадағы Майами, бірақ басқа орындар болуы мүмкін. Ал негізгі тренингтен кейін Burger King сервисінің барлық негізгі қағидаттарының сақталуын қамтамасыз ету үшін франшизаның таралу еліндегі менеджерлер үшін үнемі тренингтер өткізу қажет.