2007 жылға дейін әлемдік тенниспен іс жүзінде ешқашан байланысы болмаған Қазақстан соңғы жылдары спорттың бұл түрінен осындай елеулі жетістіктерге қол жеткізді, оны кейбіреулер теннис ғажайыбы деп атайды. Алайда бұл табыстың құпиясы өте қарапайым – шектеулі ресурстарды тиімді пайдалану және таланттарды дайындау мен тәрбиелеуде жүйелі тәсілді қолдану.
Мен 2020 жылы Қазақстан теннис федерациясына атқарушы директор ретінде қосылған кезімде Қазақстанның теннис державасына айналуының куәгері де, сондай-ақ тікелей қатысушысы да болдым. Қазақстанның теннис салтанатына апаратын жолы 2007 жылы, Федерацияны теннистің нағыз жанкүйері Болат Өтемұратов басқарған кезде басталды. Ол бүкіл ел бойынша теннис орталықтарын салу жобасын іске қосты, енді Қазақстан 38 заманауи теннис орталығымен және 364 кортымен мақтана алады.
Жақында ITF вице-президенті лауазымына қайта тағайындалған, сондай-ақ ITF Директорлар кеңесіне сайланған Өтемұратов мырзаның күш-жігері Қазақстандағы теннисті барынша қолжетімді етуге көмектесіп қана қоймай, жас таланттарды неғұрлым жаппай және мұқият даярлауға негіз салды. 2007 жылдан бастап кортты бір сағатқа жалға алудың орташа құны 2007 жылғы 50$-дан бүгінгі сағатына 10$-ға дейін төмендеді. Осы жылдар ішінде федерация балалармен жұмыс істеу үшін 300 жаттықтырушы мен 500 нұсқаушы дайындап, жылына 200-ден астам турнир өткізеді. Теннис ойнайтын балалардың саны 2007 жылы 900-ден 2023 жылы 30 000-нан астам көрсеткішке дейін өсті, олардың 3500-і тегін жаттығуға және турнирлерге қатысу үшін қажетті жабдықтар мен қолдау алуға мүмкіндік алды.
«Теннистегі сәттілік ақшаға байланысты» деген үнемі айтылып жүретін пікір бар. Әрине, ақша – бұл сәттіліктің маңызды бөлігі. Алайда біз Қазақстанда шектеулі ресурстарымызды тиімді пайдалануға және әрбір жас үшін жаттығулар мен жарыстардың саны мен сапасының қағидаттарына негізделген дайындық жүйесін құруға назар аудардық. Қазіргі кездегі құрылған жүйе Италия мен Канадада қолданылатын ойыншыларды даярлаудың өте бір сәтті жүйесіне ұқсас.
Бұл тәжірибеде нені білдіреді?
Қашан да жаттықтырушылардың көбірек болғанын, корттардың және қаржыландырудың да көбірек болғанын қалайсың. Алайда, корттардың саны ғана емес, бар корттардың бос болмауы және белсенді пайдаланылуы да маңызды екенін түсіну керек. Біз Қазақстандағы күнделікті жұмысымызда дәл осыған айрықша көңіл бөлеміз.
Теннис инфрақұрылымын тиімді пайдаланудан басқа, ойыншылармен тиімді жұмыс істеу – дене шынықтыру да, қаржыландыру да, сондай-ақ қажетті ынталандыру жүйесінің болуы да өте маңызды. Бұл – көбінесе экраннан тыс қалатын үлкен жұмыс қабаты, бірақ біз әлемдік деңгейдегі ойыншыларды даярлау жүйесін құруға көп уақыт пен ресурстар бөлеміз.
Біз ойыншыларды дайындаудың ең үздік әлемдік тәжірибесін қабылдаймыз, сондықтан біз үшін спортшыларымыз жаттығатын нақты орын немесе ел емес, жаттығу бағдарламасының өзі маңызды. Біздің кейбір теннисшілеріміз Қазақстан ішінде, теннис орталықтарының бірінде, кейбіреулері Қазақстаннан тыс жерлерде жаттығады. Олар қай жерде болмасын, федерация әр ойыншының жаттығу бағдарламасын олардың теннистік және физикалық жүктемесіне, әр түрлі қарсыластарымен және әр түрлі деңгейлердегі матчтарының бар-жоғына бақылау жүргізеді.
Бұл тәсілді енгізу және ресурстарды қайта бөлу федерацияға табысты ойыншыларды көбірек әрі жақсырақ қолдауға және соның нәтижесінде жаңадан келе жатқан жасөспірімдердің тұтас сериясын өсіруге мүмкіндік берді. Бүгінгі таңда әрбір жасөспірімдер тобында бізде кем дегенде 6-7 ойыншы бар, олар шынымен талантты және жақсы нәтиже көрсетеді. Мен қазақстандық теннисшілердің болашағына үлкен оптимизммен қараймын, әсіресе қазір олардың табысы үшін берік іргетас қаланған кезде.
Қазақстан теннис федерациясы мен оның президенті қажетті инфрақұрылымды құрып қана қоймай, теннисті және ойыншыларды демеушілік қолдаумен қамтамасыз етіп, орасан зор жұмыс атқарды. Қазақстанда тенниске қолдау көрсететін өте жақсы демеушілер бар, көптеген ірі компаниялар, соның ішінде ForteBank және Beeline мобильді операторы осы спортты дамытуға ақша салады, бұл федерацияға өзінің теннис академиясын құруға және ойыншылардың турнирлерге сапарларын қаржыландыруға мүмкіндік берді.
Федерация әр теннис орталығында жұмыс істейтін 14 жасқа дейінгі және 10 жасқа дейінгі ойыншыларға арналған ҚТФ-ның мақсатты бағдарламасы аясында дарынды ойыншыларға арналған жаттықтырушылық бағдарламаларды анықтауға және бейімдеуге қаражат бөледі. ҚТФ куратор-жаттықтырушылары мақсатты жас санатындағы барлық ірі турнирлерге қатысады, барлық ойыншылардың нәтижелерін талдайды және ойыншылар мен олардың жаттықтырушыларына қалай қолдау көрсете алатындығын анықтайды. 12 жастан 22 жасқа дейінгі бір ойыншыны дайындау, ол әлемдегі ең жақсылардың бірі бола алады, айтарлықтай инвестицияларды, жоспарлауды және ұйымдастырушылық жұмысты қажет етеді.
Сондай-ақ, біздің оны кім басқаратынына қарамастан, ұзақ мерзімді перспективада жұмыс істейтін теннисшілерді даярлау жүйесін құрып жатқанымызды атап өту маңызды. Қазақстан теннис федерациясында атқарушы директор ретінде жұмыс істей бастаған кезімде мен Өтемұратов мырзаға болашақта менің лауазымымның қажет болмай, біз әзірлеген жүйенің менсіз жұмыс істеп, өркендеуі басты мақсатым екенін айттым.
Қазақстан қазірдің өзінде халықаралық аренада қазақстандық ойыншылардың жетістіктері көрсетіп отырғанындай, теннисті дамытуда көп жетістіктерге жетті. 2010 жылдан бастап ел жетекші кәсіби турнирлерде, сондай-ақ Дэвис кубогы мен Билли Джин Кинг кубогында айтарлықтай жетістіктерге жетті. Қазақстанда қазірдің өзінде дәлелденген әлемдік стандарттарға негізделген топ-деңгейдегі ойыншыларды даярлау жүйесі жұмыс істейді. Әрине, жүйенің толыққанды жұмыс істеуі Италия мен Канададағыдай біраз уақытты қажет етеді, бірақ жақын арада осы жүйенің арқасында Қазақстанда жаңа табысты топ-деңгейдегі ойыншылар пайда болатынына сенімдімін.
Қазақстан теннис пен теннисшілерді даярлаудың ежелден келе жатқан дәстүрлері жоқ елдің аз уақыт ішінде Федерация президентінің ынта-жігері мен тамаша жұмысының, жүйелі көзқарас пен сауатты стратегиясының арқасында орасан зор нәтижелерге қол жеткізе алатынының айқын мысалы ретінде қызмет етеді. Бұл – басқа федерациялар үйрене алатын сабақ.
Дэйв Майли, Қазақстан теннис федерациясының атқарушы директоры және теннис бойынша халықаралық консультант.