Team Kazakhstan – Қазақстандағы перспективалы балаларға арналған алғашқы теннис академиясы. Бұл – тек кәсіби спортты үйрету ғана емес, сонымен қатар ағылшын тілі мен мектеп пәндерін тереңдетіп оқыту. Үздік оқушылар беделді шетелдік жоғары оқу орындарына түсе алады. Бір кездері элиталық спорт түрі қалай бұқаралық спортқа айналғанын және қарапайым қазақстандық балалардан корт чемпиондарын қалай дайындап жатқанын айтып береміз.
Қазақстанда үлкен теннисті дамыту идеясы бизнесмен Болат Өтемұратовқа тиесілі. 2007 жылы ол Қазақстан теннис федерациясын басқарды, ал бір жылдан кейін Нұр-Сұлтанда Team Kazakhstan теннис академиясын құрды.
Бұл – балаларды кәсіби спортқа дайындау үшін болашағы бар жасөспірімдер таңдалатын бірегей мектеп. Өйткені, үлкен теннистегі жетістік тек дене шынықтыруға ғана емес, сонымен қатар кортта өткізген уақытқа да байланысты. Ол неғұрлым көп болса, чемпиондарды тәрбиелеу мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады. Сондықтан, 2008 жылы академияға 12-17 жастағы жасөспірімдер, кейінірек – жас балалар іріктеле бастады.
Теннис академиясы қандай?
Team Kazakhstan – дарынды балаларға арналған спорт мектебі мен гимназияның симбиозы. Бұл тек корт пен жаттығу залы ғана емес, бұл – балалар интернатта тұратын үлкен кампус. Бірақ көптеген адамдар елестететін интернатпен академияның ешқандай қатысы жоқ.
Бұл – қазіргі заманғы ғимарат, онда оқушылар әлемнің жетекші мамандарымен жаттығады. Оларға ыңғайлы жағдайда тұру, күніне бес рет тамақтану, медициналық көмек, әлеуметтік бейімделу ұсынылады.
«Біз бәрін ескеруге тырысамыз: психология, тамақтану, дене шынықтыру, мектептегі үлгерім, – дейді Теннис федерациясының вице-президенті Диас Досқараев. – Біз балалардың тек теннисте ғана емес, оқуда да артта қалмауын қалаймыз. Егер бала мектепте сәтті болса, онда ол спортта да табысты болады. Балалар оқуды тастап, сабақті жіберіп алған кезде біз құптамаймыз. Мұндай стереотип бар: егер адам спортшы болса, онда ол еш жерде пайдалы болмады, бірақ біздің тәрбиеленушілер – тек спортта ғана емес, өмірде де табысты адамдар».
Академиядағы режим сағат бойынша жазылған:
тұру, таңертеңгі рәсімдер;
таңғы ас;
оқу немесе жаттығу;
түскі ас;
түскі ұйқы;
тіскебасар;
оқу немесе жаттығу;
кешкі ас;
бос уақыт;
екінші кешкі ас;
бос уақыт;
ұйықтау.
Режим тәртіпті сақтауға көмектеседі, ал ол, өз кезегінде, балаларда тәуелсіздік пен жауапкершілікті – табысты адамның маңызды қасиеттерін тәрбиелейді.
Неліктен академия тәрбиеленушілері ағылшын тілін тереңдетіп оқиды?
Тәрбиеленушілер бұрын лингвистикалық бейімділігі бар Ақан Құрманов атындағы № 17 мектеп-гимназиясының гимназиялық сыныптарында оқыған. Биыл мұғалімдер академияға ағылшын және орыс тілдерін, сондай-ақ әдебиетті оқыту үшін шақырылады.
Неліктен екпін лингвистикалық болып табылады? Себебі тенниспен айналысатын бала бәр ағылшын тілінде сөйлейтін ортаға түседі: шетелдегі жиындарда, халықаралық жарыстарда.
Теннис – командалық спорт түрі емес. Кортта спортшы жалғыз. Ол судьяға ағылшын тілінде жауап бере алуы немесе шешімді даулауы керек. Айтпақшы, теннис жеке спорт болғандықтан, бала ертерек тәуелсіз болады. Кортта ойнау кезінде де жаттықтырушының нұсқауларына тыйым салынады, бұл ойыншыны шешім қабылдауға үйретеді.
Мектепте оқу – бұл тек бірінші кезең. Үздік теннисшілерді беделді шетелдік жоғары оқу орындары университет үшін ойнауға шақырады, оларға оқу ақысын төлейді. Мысалы, американдық университетте оқу құны жылына 20 мың долларды құрайды.
Оқушыларды шетелде дайындықтан өткен жергілікті жаттықтырушылар да, шақырылған мамандар да жаттықтырады.
«2009 жылы бас бапкер ретінде біз атақты голландиялық маман Эрик Ван Харпенді шақырдық, ол әлемдегі ең танымал теннис мамандарының бірі, – дейді Team Kazakhstan академиясының директоры Жанболат Жақыпов. – Сол жылы теннисшілерді жалпы және арнайы дене шынықтыру даярлығы бойынша бас жаттықтырушы ретінде әлемнің жетекші маманы Польшадан Мичислав Богуславскиді шақырдық».
Team Kazakhstan әлемге әйгілі теннис академияларын ынтымақтастыққа тартты. Осының арқасында студенттер Испанияда, АҚШ-та, Қытайда және Түркияда жаттығып, жиындар өткізеді.
Бүгінгі таңда академия Team Kazakhstan құрама командалары болып қайта құрылды және негізгі әрі резервтік құрамның 32 спортшысы бар.
Team Kazakhstan 11 жыл ішінде қандай нәтижелерге қол жеткізді?
Team Kazakhstan тәрбиеленушілері кәсіби теннисшілерге айналды, Дэвис кубогі, ITF сериясының халықаралық турнирлері, әлем, Азия чемпионаттары сияқты беделді жарыстарға қатысады. Олардың ішінде: жасөспірімдер Азия ойындарының қола жүлдегері Дмитрий Попко; 18 жасқа дейінгі әлемнің 21-ракеткасы Достанбек Ташболатов; Азия ойындарының күміс жүлдегері Денис Евсеев; ITF сериясы турнирінің бірнеше дүркін жүлдегері Григорий Ломакин; 18 жасқа дейінгі әлемнің үшінші ракеткасы Анна Данилина; 18 жасқа дейінгі Қазақстанның бірінші ракеткасы Жібек Құламбаева бар.
«Дэвис кубогінде ерлер құрамасы үздік-8-ге кірді – бұл өте беделді, мәртебелі және қуанышты, – деп атап өтті Диас Досқараев. – Бірақ балаларымыз жақсы өнер көрсеткенде біз екі есе қуанамыз. 12 жасқа дейінгі көптеген балалар еуропалық турнирлерде жүлделі орындарға ие болды. Бұл – Германия, Франция, Индонезия турнирлерінде бірінші орын алатын Айя Нұрбай, Карина Жұмажанова, Жанель Оспанова, Максим Батютенко, Ерасыл Есілда, Сандуғаш Кенжібаева. Азия чемпионатында командалық есепте олар үшінші орынға ие болды. Бізде мұндай жетістіктер бұрын-соңды болған емес».
Қазақстандық теннис тарихында тұңғыш рет Team Kazakhstan тәрбиеленушілері Сандуғаш Кенжібаева мен Ерасыл Есілда Франциядағы балалар арасындағы ең беделді турнирге жолдама алды. Les Petits As – 14 жасқа дейінгі балаларға арналған бейресми әлем чемпионаты – 2020 жылы Тарб қаласында өтеді. Оларды жайдай-жай шақырған жоқ – олар Индонезиядағы жарыстарда іріктеуден өтті.
Элиталық спорт түрі Қазақстанда қалай бұқаралық сипатқа ие болды?
2007 жылы Теннис федерациясын Болат Өтемұратов басқарғанға дейін бұл спорт элиталық болып саналды. Тенниспен ел бойынша 500-ден астам адам ғана айналысты. Олар әуесқойлар мен жастар болды, олар қымбат корт пен жаттықтырушымен сабақ ала алды. 12 жыл ішінде элиталық спорт түрінен теннис жаппай спорт түріне айналды.
Бұл бүкіл Қазақстан бойынша құрылған инфрақұрылымның арқасында мүмкін болды. Теннис федерациясы 2007 жылы ел Президентімен келісілген бес жылдық бағдарлама әзірледі. Содан кейін бұл стратегия келесі бес жыл сайын жаңартылып отырды.
«Теннисті дамытудың құрамдас бөліктерінің бірі – инфрақұрылым, – дейді Диас Досқараев. – Бірінші кезекте оны бұқара үшін қолжетімді ету қажет болды, сондықтан балалар бүкіл Қазақстан бойынша осы спорт түрімен айналысуға, әуесқойлық деңгейде де, кәсіби деңгейде де жаттығуға мүмкіндік алды. Бұл ұлтты сауықтыру үшін де қажет. Сондықтан балаларға теннисті жоғары жетістіктер спорты ретінде қарастыру үшін жүйелі түрде тенниспен айналысуға барлық жағдай жасалды».
Теннис Федерациясы бүкіл Қазақстан бойынша жаңа корттар салды. Егер 2007 жылы корттар саны 60 болса, қазір 270-тен асады.
Алматыда корттар жетіспейтін Бостандық ауданында Теннис федерациясы «Эйс» орталығын салды. Бұл – 10 ашық және жабық корт, спорт залы, асхана, теннисшілерге арналған оқу-әдістемелік үй-жайлар.
«Бостандық ауданында 320 мыңға жуық адам тұрады. Сондықтан біз үшін бұл аймақты қамту маңызды болды, – деп түсіндіреді Теннис федерациясының вице-президенті. – Қазір онда 507 бала айналысады. Осы жоба бойынша Алматы әкімдігі Алатау ауданында ұқсас теннис орталығы үшін Almaty Arenа маңында учаске таңдады».
Нұр-Сұлтанда Момышұлы көшесінде канадалық жоба бойынша 14 кортқа арналған теннис орталығының құрылысы жүріп жатыр. Авторлардың идеясы бойынша оның ішінде 8, сыртында 6 корт және екі спорт залы болады.
Шымкентте Ұлттық теннис орталығында жабық корттар саны 18-ге дейін өсті. Оның жанында Қазақстанның түкпір-түкпірінен келген командалар үшін қонақ үй салынды. Сондай-ақ, балалар жиындар мен жаттығулар кезінде оқудан қалмауы үшін оқу бөлмесі қарастырылды.
Ақтөбе мен Петропавлда мемлекеттік-жекешелік әріптестік бағдарламасы бойынша теннис орталығы салынды.
«Ақтөбе – бір теннис орталығынан басқа екіншісі салынатын қала, – деп нақтылады Диас Досқараев. – Бұл спортқа жоғары қызығушылық пен сұраныс бар екенін көрсетеді. Біз теннис орталығын ашқан кезде оны соңғы технологиялар, талаптар және әлемдік стандарттар бойынша салуға тырысамыз, онда балалар жаттығып қоймай, сонымен қатар халықаралық турнирлер де өткізіледі».
Қарағанды мен Ақтауда да екінші теннис орталықтарының құрылысы басталады.
«Біз теннистің соншалықты танымал болып бара жатқанын көріп отырмыз, сондықтан біз оны салып үлгермей жатырмыз, – деп мойындайды сұхбаттасушы. – Жыл сайын біз екі-үш теннис орталығын тапсырамыз, бірақ корттар саны балалар санына қарағанда баяу өсуде. Бұл – Теннис федерациясының президенті Болат Өтемұратовтың өңірлермен, әкімдіктермен уағдаласуға, көптеген келісімдерден өтуге, қаражат іздеумен айналысуға және шығындарды айтарлықтай көтеруге тура келетін қиын жұмысы. Мысалы, Алматыдағы «Эйс» теннис орталығына 5,7 миллион доллар жұмсалды. Бұл – қомақты қаражат, бірақ балалар тенниспен айналысқысы келеді және біз бұл қажеттілікті қанағаттандырамыз».
Федерацияның жоспарында Лисаков, Қостанай, Тараз, Шымкент, Түркістан облыстарында қосымша жаттығу орталығын салу жоспарланған.
Жаңа корттардың ауқымды құрылысына байланысты теннис кортын жалға алу құны бүкіл Қазақстан бойынша төмендеді. Егер екі мыңыншы жылдардың басында ойынның құны 50 доллар болса, қазір баға 10 есе төмендеп, орта есеппен екі-үш мың теңгені құрайды. Енді теннисті тек кәсіпкерлер, банкирлер ғана емес, сондай-ақ барлық адамдар ойнай алады. Қазақстан бойынша барлығы жеті мыңнан астам адам айналысады.