Аутизм – бұл ауру емес, адам онымен туылатын жай-күй. Оны емдеу мүмкін емес, бірақ дұрыс әдістерді қолдана отырып, уақыт өте келе адамды түзетуге жәнеәлеуметтік өмірге бейімдеуге болады. Болат Өтемұратов Қорының бағдарламалар директоры Жаныл Мұқашова Tengrinews.kz. тілшісіне айтқандай, Қазақстанда аутизммен ауыратын балаларды емдеуге бағытталған мәселелерді заңнамалық тұрғыдан шешу қажет, өйткені елде ескі жіктеу бағдарламалары бойынша жұмыс істейді.
Астанадағы «Асыл Мирас» аутизм орталығына Carbone Clinic халықаралық консультанттары Кэрол Роксбург пен Сухдев Хансра келді.
Жаңыл Мұқашова айтқандай, олардың келуінің негізгі мақсаты — орталықтың қызметін, бағдарламаларын, әдістемелерін, технологияларын бағалау және аутист балалармен жұмыс істеу үшін әдістемелерді қалай жақсарту және тағы қандай әдістерді қолдану бойынша ұсыныстар беру.
«Біз өз орталықтарымызда әлемде дәлелденген, сыналған және тиімді деп саналатын әдістер мен құралдарды ғана қолданамыз және енгіземіз. Әлемде көптеген технологиялар, тәжірибелер бар, бірақ олардың көпшілігі жеткілікті дәлелі жоқ топқа кіреді. Ата-аналар үшін тиімді екендігі дәлелденген технологияларды ғана алу керек екенін білу өте маңызды. Баланың дамуына зиян келтірмеу үшін ата-аналар мұны нақты түсінуі керек. Carbone Clinic кеңесшілері прогрессивті әдістерді қолданады», – деді қор бағдарламаларының директоры.
Орталықта журналистер ата-ана Нұргүл Қадыровамен сөйлесе алды. Оның кішкентай қызы Кәусар үшінші ай «Асыл мирасқа» барады. Қыздың анасының айтуынша, нәтиже күткеннен асып түсті.
«Менің қызым ештеңе істей алмады, тіпті пирамида жинай алмады. «Асыл мирасқа» бара бастағанда, бір аптадан кейін нәтиже байқала бастады. Ол мұнда ғана емес, үйде де айналыса бастады – ол дербес бола бастады. Бала 3,5 жаста. Біз (асқынуды – ескерт.) үш жаста анықтадық, өйткені ол сөйлемеді, тіпті: «мама», «папа» деп те айтпады, енді бәрін қайталайды — кез келген сөзді. Оларды өзі қолданбайды, тек қайталайды, бірақ бұл – үлкен жетістік. Қызығушылық пайда болды – ол карточкалармен айналыса бастады. Мен тәрбиешілерге өте ризамын, өйткені егер олар маған үйретпесе, мен онымен не істейтінімді білмеймін. Олар мені, баламды қоршаған әлемге бейімдеді. Мен тіпті қандай да бір нәтиже болатынына сенбедім, өйткені онда көз байланысы болмады, оны еш нәрсе қызықтырмады. Сабақтар басталғаннан кейін мінез-құлық түзетіле бастады», – деп бөлісті Нұргүл Қадырова.
Ол қоғамдағы аутист балаларға деген көзқарас ата-аналарға тікелей байланысты деп санайды. Егер анасы мен әкесі өз баласына қарапайым бала сияқты қарайтын болса, онда бөгде адамдар да осындай мінез-құлық қалыптастырады.
«Аутист – бұл жалпы проблема емес, қазір олар көп, мүмкін, бұл – жаңа нәсіл, біз тіпті білмейміз. Бұл қандай да бір бағытта ақыл-ойы керемет дамитын балалар, олар данышпан бола алады. Ересектер менің балам есіріп, өзін дұрыс ұстамайтынына қараған кезде, мен ерекше ден қоймаймын», – деп мойындады Нұргүл Қадырова.
Carbone Clinic маманы Кэрол Роксбург айтқандай, аутист балалармен ерте араласу жақсы нәтиже береді.
«Бірақ асқыну кешірек жаста анықталатын жағдайлар бар. Ол кезде біз әзірлейтін бағдарламалардың бірдей қағидаттары, бірдей дизайны қолданылады. Алдыме н, қандай дағдылар дамымағанын, балаға не қажет екенін бағалау қажет. Мінез-құлықтың себебін табу өте маңызды. Егер біз себебін тапсақ, онда тиімді бағдарламаны табамыз. Аутизммен ауыратын балалар қоршаған ортадан қалыпты дамып келе жатқан балалар ретінде үйрене алады», — деді Кэрол Роксбург.
«Орталық мамандарының қызметі өте тамаша. Бірақ Қазақстанда жетіспейтін нәрсе – бұл мінез-құлық талдаушылары болып табылатын жергілікті жаттықтырушылар, сондықтан орталық жергілікті қызметкерлер үшін тренингтер, оқыту өткізу үшін осы саладағы сарапшыларды шетелден әкелуге мәжбүр. Мінез-құлықты талдау бойынша жергілікті мамандар даярлайтын белгілі бір университеттік бағдарлама жетіспейді, бұл (аутизммен ауыратын балалармен жұмыс жасауда) Қазақстандағы негізгі қиындық», – деп қосты Кэрол Роксбург.
Ол орталықтағы құрылым қазірдің өзінде жақсы ұйымдастырылғанын атап өтті. Олардың міндеті – тренинг өткізу, оның шеңберінде олар жаңа ұсынымдар, аутист балалармен жұмыс істеуде персоналды оқыту бағдарламаларын береді.